Chào các bạn, hôm nay tôi sẽ giới thiệu yếu tố cuối cùng trong Tam giác phơi sáng, đó là Khẩu độ (Aperture). Vẫn như các lần trước, bài viết này được lược dịch từ bài viết “Introduction to Aperture in Digital Photography” của tác giả Darren Rowser, trong serie bài viết dành cho người mới bắt đầu tìm hiểu về Nhiếp ảnh số của trang dPs (link tham khảo ở cuối bài viết), và bổ sung thêm ý kiến của tôi.
Trước khi giới thiệu về yếu tố thứ 3, cũng là cuối cùng, cho phép tôi nói điều này. Một khi bạn nắm rõ khẩu độ, bạn sẽ làm chủ sự sáng tạo trên chiếc máy ảnh số của mình, và bạn sẽ nhận ra sự thay đổi đó mang lại những hiệu quả về thị giác đến bất ngờ. Điều đó cũng giống như sự khác nhau giữa những bức ảnh một chiều và đa chiều vậy.
Vậy, Khẩu độ là gì?
Nói một cách đơn giản nó là độ mở của ống kính (lens). Hình dưới đây sẽ cho bạn hình dung rõ nét về khái niệm này.
Khi bạn ấn nút chụp trên chiếc máy ảnh số của mình, một cái lỗ như ở trên sẽ được mở ra theo một giá trị được ấn định trước đó, sao cho cảm biến máy ảnh có thể nhận được lượng sáng đi qua cái lỗ đó. Cái lỗ này càng rộng, thì ánh sáng đi vào càng nhiều, và ngược lại, nếu càng bé thì ánh sáng đi vào càng ít.
Khẩu độ được đo đếm bởi đơn vị gọi là ‘f-stops’. Hình dưới đây sẽ cho bạn một cái nhìn cảm quan về các giá trị này tương ứng với độ mở của lá khẩu trên lens.
Như các bạn nhìn thấy ở hình trên, ta có những giá trị của khẩu độ như f/2.8, f/4.0, f/5.6, f/8.0, f/11, f/16, f/22 (bạn có thể đọc là “f 2 chấm tám” cũng được, tôi nghĩ anh em chơi máy ảnh hầu hết đều đọc như vậy). Khi bạn tăng một f-stop, có nghĩa là bạn giảm độ mở của lens xuống một nửa, đồng thời lượng sáng đi vào trên một đơn vị thời gian cũng giảm một nửa. Ở bài giới thiệu về Tốc độ cửa trập, tôi cũng đã nói qua về cách nhớ này. Tiền đề là giữ nguyên ISO, thì nếu bạn tăng yếu tố này một stop và giảm yếu tố kia một stop thì lượng sáng đi vào sẽ không đổi. Nếu bạn có ý định tìm hiểu tại sao lại có các giá trị f/2.8, f/5.6 mà không phải là những con số khác thì có thể tìm hiểu thêm trong bài viết “Photography and Math” của tác giả Mark D. Martin ở đây.
Một điều mà rất dễ gây nhầm lẫn cho những người mới là khẩu độ lớn thì số f-stop lại bé, và khẩu độ bé thì số f-stop lại lớn. Dĩ nhiên việc này là do cái công thức toán học mà tôi nói ở trên, còn việc bạn nhớ nó thế nào cho dễ thì chỉ có cách là làm nhiều, hoặc ghi ra đâu đó thôi.
Độ sâu trường ảnh và Khẩu độ
Thay đổi khẩu độ, không chỉ đơn thuần sẽ ảnh hưởng lên lượng ánh sáng đi vào cảm biến máy ảnh trên một đơn vị thời gian, mà còn ảnh hưởng đến một yếu tố khá quan trọng, là Độ sâu trường ảnh (Depth of Field – DOF). Độ sâu trường ảnh là vùng trước và sau tính từ điểm nét của ảnh. Điểm nét ở đây là điểm mà máy ảnh sẽ lấy nét (hay focus) vào – việc này có thể tự động, hoặc theo chủ ý điều khiển của bạn. Nói một cách khác, DOF thể hiện việc vùng không gian liên tục mà ở đó số đối tượng rõ nét là nhiều nhất. Hãy xem hình dưới đây để dễ hình dung ra điều đó.
Độ sâu trường ảnh càng lớn, thì số đối tượng được focus trên tấm ảnh của bạn càng nhiều. Trong bức ảnh phong cảnh Nhật Bản ở phía trên, người chụp đang để khẩu độ ở f/16, do đó hầu hết các đối tượng trong bức ảnh đều được focus (từ ngọn núi Phú Sĩ ở phía xa, đến những chiếc thuyền ở tiền cảnh).
Trong bức ảnh hoa bằng lăng trên đây, khẩu độ đang thiết lập ở mức f/2.2 và chỉ focus vào những bông hoa ở gần, những bông hoa ở hậu ảnh đã bị làm mờ. Hiện tượng này được các bạn trẻ chụp chân dung rất ưa thích, và hay gọi là “xóa phông mờ mịt”.
Việc thay đổi khẩu độ sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến độ sâu trường ảnh. Ở một khoảng cách tương đối giữa người chụp ảnh và đối tượng được focus, nếu tăng khẩu độ (chú ý là số f bé đi nhé), thì độ sâu trường ảnh sẽ nhỏ lại, và nếu giảm khẩu độ, thì độ sâu trường ảnh sẽ tăng lên.
Bức ảnh dưới đây sẽ cho bạn dễ so sánh hơn về thay đổi này.
Tấm ảnh bên trái được chụp ở khẩu độ f/22 và tấm bên phải được chụp ở f/2.8. Sự khác biệt là khá rõ ràng. Tấm ảnh ở bên trái bao gồm cả hoa và nụ được rõ nét, ngoài ra bạn có thể thấy lá cây ở hàng rào phía sau. Còn tấm bên phải chỉ rõ nét ở bông hoa, còn nụ hơi mờ một chút.
Cách tốt nhất để bạn nắm rõ điều này là hãy tự mình trải nghiệm. Hãy thử thay đổi một chút với những thứ bạn hay chụp, và cảm nhận sự khác biệt.
Nên lựa chọn Độ sâu trường ảnh thế nào?
Một số kiểu chụp ảnh yêu cầu Độ sâu trường ảnh lớn (và khẩu độ nhỏ), ví dụ như ảnh phong cảnh. Các NAG thường cố gắng để khẩu độ nhỏ khi chụp các tấm ảnh phong cảnh. Điều này là để đối tượng từ tiền cảnh đến hậu cảnh đều có thể được rõ nét.
Tuy nhiên, trong chụp ảnh chân dung, người ta có xu hướng chỉ tập trung vào chủ thể được chụp, vì vậy mà cần độ sâu trường ảnh bé hơn, để hạn chế những chi tiết nhiễu đi vào tấm ảnh. Trong chụp ảnh macro cũng vậy, bạn nên để khẩu độ lớn nhất có thể, để focus vào chủ thể cần chụp mà thôi.
Việc cài đặt Khẩu độ ở nhiều trường hợp là có một số quy tắc chung, nhưng thường thì bạn nên dựa vào trải nghiệm thực tế của mình, cũng như tham khảo từ các NAG.
Như vậy, bài hôm nay đã kết thúc việc giới thiệu 3 yếu tố cơ bản trong Tam giác phơi sáng bao gồm ISO, Tốc độ màn trập và Khẩu độ. Để có một bức ảnh đúng sáng, bạn cần nắm rõ mối quan hệ của ba yếu tố này, cũng như tăng cường trải nghiệm thực tế của mình.
hoanghainh
Link bài viết gốc: http://digital-photography-school.com/aperture/
hoanghainh 